نسبت الهیات فیزیکی به الهیات اخلاقی در اندیشه کانت

هرچند کانت در نقد عقل محض، مغالطات برخاسته از الهیات نظری را خاطر نشان ساخته است ولی از این میان، برهان فیزیکی- خداشناختی (غایت شناختی) را ارزشمند دانسته است. وی در نقد عقل عملی، صورت صحیح خداشناسی را در قالب الهیات اخلاقی عرضه نموده و برخی از مبانی نظری آن را در نقد قوه حکم تبیین کرده است. در اثر اخیر، با تقریری جدید از برهان فیزیکی- غایت شناختی به مدد قوه حکم تأملی، تصویری فی نفسه (نومنال) از جهان به مثابه غایت مند عرضه گردیده و خداوند به عنوان طراح ذی شعور این جهان معرفی شده است. کانت این تصویر و الهیات برخاسته از آن را لازمه الهیات اخلاقی دانسته و آن را- به ویژه در هماهنگ نمودن فضیلت و سعادت به عنوان مؤلفه های خیر اعلا- همچون تمهیدی بر این الهیات درنظر گرفته است. ازسوی دیگر، الهیات اخلاقی نیز ایده های عقلی طرح شده در الهیات فیزیکی- غایت شناختی را عینیت بخشده و به تثبیت آن ها کمک می کند. این نوشتار درصدد است ضمن تشریح این دو الهیات در اندیشه کانت، نسبت متقابل آن ها را بیان نماید.